author: fio.PSD
In this particular historical phase, in which we are faced with an increasingly society fluid and hybrid, where the dimension of the community makes it difficult to find space, it emerges the need to emphasize the importance of the relationship understood as caring for the other, especially if the “other” is represented by people living on the margins who ask to feel part of something.

The risk is to go more and more towards a community composed of isolated people who find themselves in difficulty when they have to empathize and listen to the needs of others, despite the fundamental importance of the communication process.
Specialists working every day with homeless people know that listening is the first step to lead a person towards a path of autonomy, but a key factor is represented by the ability of the educational service to understand the discomfort and use new tools and methods.

In this sense, the workshops of creative writing and collective cinema – that the Cooperative REM carries on as good practice – represent a different language and an educational proposal in supporting homeless people. The workshops develop creativity in a transformative perspective of an intimate investigation, starting from a person’s own history and the links with others’ stories.
Artistic paths should not be considered secondary, but parallel to all those necessary services that characterize the daily work of the specialists. Artistic workshops become an integral part of the individualized project, to the extent they help people move towards autonomy by rethinking and retracing their own history in a collective, informal and less clinical-care context.
Three phases of the workshops
Generally, the educational methodology of the workshops is divided into three phases: (a) creative writing , (b) shooting, (c) screening. Each moment is adapted to the needs and expectations of the working group.
In the first phase, the participants, who aim to write a paper audiovisual of any kind and nature, bring out, compare and express their own experiences, always guided and supported by an educator/psychologist, and by a filmmaker.

This phase is very delicate, but also liberating and therapeutic, because it represents a way to talk about intimate thoughts in a creative context. Once the structure of the short film has been written, we collectively think about how to make it happen. The element to underline is the possibility for attendees to freely choose the role they feel more comfortable. The cinema is a democratic way of expression that involves people in different roles. Even the choice to stand in front of the camera (as actors) or behind (as directors, microphone players, camera assistants … etc.) is decided by the participants, who are involved in the shooting in the way they feel most appropriate. Even at this moment, from an educational point of view, it is fundamental to try to make an analysis of strengths and weaknesses and the talents.
Finally, the screening becomes a substantial and research moment of the laboratory cinematographic, as one’s creative work is exposed to the public. The comparison with the outside is important so that there is a final awareness of what was the path taken together.

Workshop as a lever to prevent homelessness of youth at risk
From our experiences, people attending creative writing and collective cinema tents to tell their story with less embarrassment, despite initially this kind of workshop can be perceived as a game.

Therefore, cinema can be a lever for the development of thought but also a tool of adaptation towards a new identity, which aims to dissolve some emotional knots in an unconscious way. It stands as a method of prevention, to the extent it attempts to tackle homelessness promoting projects dedicated to young people considered at risk of deviance. However, it can be a way to encourage and accelerate the exit from the condition homelessness allowing the processing, even if partial, of some of the traumas suffered.

The creative path represents a moment of growth for the individual, but also for the work group and creativity takes on an important social role of personal empowerment that can generate change. It is an educational, generative and inclusive process in which individuals and communities develop together with awareness of resources and potential, without leaving anyone behind e taking care of everyone’s needs.

Version: PL

Pisanie i sztuki wizualne

autor: fio.PSD

W tym szczególnym czasie, w którym mamy do czynienia z coraz bardziej płynnym i hybrydowym społeczeństwem, gdzie wymiar wspólnoty utrudnia znalezienie przestrzeni, wyłania się potrzeba podkreślenia wagi relacji, rozumianej jako troska o drugiego, zwłaszcza jeśli „innego” reprezentują ludzie żyjący na marginesie, którzy chcą czuć się częścią czegoś.

Ryzyko polega na tym, że coraz bardziej kierujemy się w stronę społeczności składającej się z odizolowanych jednostek, które znajdują się w trudnej sytuacji. Muszą wczuć się w potrzeby innych i słuchać ich, zgodnie z fundamentalnym znaczeniem procesu komunikacji.
Specjaliści pracujący na co dzień z osobami bezdomnymi wiedzą, że słuchanie jest pierwszym krokiem do poprowadzenia osoby na ścieżkę autonomii, ale też kluczowym czynnikiem jest zdolność pracowników do zrozumienia dyskomfortu i korzystania z nowych narzędzi i metod.

W tym sensie warsztaty kreatywnego pisania i kina zbiorowego – które Spółdzielnia REM prowadzi jako dobrą praktykę – reprezentują inny język i propozycję edukacyjną we wspieraniu osób bezdomnych. Warsztaty rozwijają kreatywność w transformacyjnej perspektywie intymnego procesu, zaczynając od własnej historii i powiązań z historiami innych.
Ścieżki artystyczne nie powinny być traktowane jako drugorzędne, ale równoległe do wszystkich niezbędnych usług, które charakteryzują codzienną pracę specjalistów. Warsztaty artystyczne stają się integralną częścią zindywidualizowanego projektu, w zakresie, w jakim pomagają ludziom w dążeniu do autonomii poprzez ponowne przemyślenie i odtworzenie własnej historii w zbiorowym, nieformalnym i mniej klinicznym kontekście.

Trzy fazy warsztatów
Generalnie metodyka edukacyjna warsztatów podzielona jest na trzy fazy: (a) kreatywne pisanie, (b) nagrywanie, realizowanie filmu, (c) projekcja. Każdy etap dostosowujemy do potrzeb i oczekiwań grupy roboczej.
W pierwszej fazie uczestnicy, którzy chcą napisać scenariusz w dowolnym stylu i charakterze, wydobywają, porównują i wyrażają własne doświadczenia, zawsze pod kierunkiem i wsparciem pedagoga/psychologa oraz filmowca.

Ta faza jest bardzo delikatna, ale też wyzwalająca i terapeutyczna, ponieważ jest sposobem na mówienie o intymnych myślach w twórczym kontekście. Po napisaniu struktury filmu krótkometrażowego wspólnie zastanawiamy się, jak to zrobić. Elementem wartym podkreślenia jest możliwość swobodnego wyboru przez uczestników roli, w której czują się bardziej komfortowo. Kino to demokratyczny sposób wyrażania się, angażujący ludzi w różnych rolach. Nawet o tym, czy stanąć przed kamerą (jako aktorzy) czy z tyłu (jako reżyserzy, dźwiękowcy, asystenci kamer… itd.) decydują uczestnicy, którzy są zaangażowani w kręcenie w sposób, który czują się najbardziej odpowiedni . Nawet w tym momencie, z edukacyjnego punktu widzenia, fundamentalne jest podjęcie próby analizy mocnych i słabych stron oraz talentów.
Projekcja staje się wreszcie momentem merytorycznym i badawczym kinematografii laboratoryjnej, gdy proces twórczy zostaje wystawiony na widok publiczny. Porównanie zewnętrzne jest ważne, aby uzyskać ostateczną świadomość tego, jaka była wspólnie obrana ścieżka.

Warsztat jako dźwignia zapobiegania bezdomności młodzieży zagrożonej
Z naszych doświadczeń wynika, że ludzie przychodzący do namiotów kreatywnego pisania i kina zbiorowego, z mniejszym zawstydzeniem opowiadają swoją historię, początkowo tego rodzaju warsztaty mogą być postrzegane jako zabawa.
Dlatego kino może być dźwignią rozwoju myśli, ale także narzędziem adaptacji do nowej tożsamości, która ma na celu w nieświadomy sposób rozwiązać pewne emocjonalne węzły. Stanowi metodę profilaktyki, w zakresie, w jakim stara się przeciwdziałać bezdomności, promując projekty skierowane do młodych ludzi zagrożonych demoralizacją. Może być również sposobem na zachęcenie i przyspieszenie wyjścia ze stanu bezdomności, pozwalającym na przetworzenie, choćby częściowe, niektórych doznanych traum.

Ścieżka twórcza reprezentuje moment wzrostu dla jednostki, ale także grupy roboczej, a kreatywność przyjmuje ważną społeczną rolę osobistego wzmocnienia, które może generować zmiany. Jest to proces edukacyjny, twórczy i integracyjny, w którym jednostki i społeczności rozwijają się razem ze świadomością zasobów i potencjału, nie pozostawiając nikogo w tyle i dbając o potrzeby wszystkich.

Version: SL

Delavnica o pisanju in vizualnih umetnostih – priložnost za mlade z izkušnjo brezdomstva

V tej posebni zgodovinski fazi, v kateri se soočamo z vse bolj fluidno in hibridno družbo, v kateri je zaradi razsežnosti skupnosti, težko najti prostor, se pojavlja potreba po poudarjanju pomena odnosa, razumljenega kot skrb za drugega, zlasti če “drugega” predstavljajo ljudje, ki živijo na obrobju in prosijo, da bi se počutili del nečesa.

Tveganje je, da se bomo vse bolj približevali skupnosti, sestavljeni iz izoliranih ljudi, ki se znajdejo v težavah, ko se morajo vživeti v potrebe drugih in jim prisluhniti, kljub temeljnemu pomenu komunikacijskega procesa.

Strokovnjaki, ki vsak dan delajo z brezdomci, vedo, da je poslušanje prvi korak, ki osebo pripelje na pot samostojnosti, vendar ključni dejavnik predstavlja sposobnost vzgojne službe, da razume nelagodje ter uporabi nova orodja in metode.

V tem smislu delavnice kreativnega pisanja in kolektivnega filma, ki jih zadruga REM izvaja kot dobro prakso, predstavljajo drugačen jezik in izobraževalni pristop v podporo brezdomcem. Delavnice razvijajo ustvarjalnost v transformativni perspektivi intimnega raziskovanja, ki izhaja iz lastne zgodovine in povezav z zgodbami drugih.

Umetniških poti ne smemo obravnavati kot sekundarnih, temveč vzporedno z vsemi tistimi potrebnimi storitvami, ki so značilne za vsakodnevno delo strokovnjakov. Umetniške delavnice postanejo sestavni del individualiziranega projekta, kolikor pomagajo ljudem, da se približajo samostojnosti s ponovnim premislekom in sledenjem lastni zgodovini v kolektivnem, neformalnem in manj klinično-oskrbnem kontekstu.

Tri faze delavnic

Na splošno je izobraževalna metodologija delavnic razdeljena na tri faze: (a) ustvarjalno pisanje , (b) snemanje, (c) projekcija. Vsaka faza je prilagojena potrebam in pričakovanjem delovne skupine.

V prvi fazi udeleženci, katerih cilj je napisati avdiovizualno delo katere koli vrste in narave, izpostavijo, primerjajo in izrazijo svoje izkušnje, pri čemer jih vedno vodita in podpirata pedagog/psiholog in filmski ustvarjalec.

Ta faza je zelo občutljiva, a tudi osvobajajoča in terapevtska, saj predstavlja način pogovora o intimnih mislih v ustvarjalnem kontekstu. Ko je struktura kratkega filma napisana, skupaj razmišljamo o tem, kako ga uresničiti. Element, ki ga je treba poudariti, je možnost, da udeleženci svobodno izberejo vlogo, ki jim je bolj prijetna. Film je demokratičen način izražanja, ki vključuje ljudi v različnih vlogah. Celo o tem, ali bodo stali pred kamero (kot igralci) ali za njo (kot režiserji, mikrofonisti, pomočniki pri snemanju … itd.), odločajo udeleženci, ki sodelujejo pri snemanju na način, ki se jim zdi najprimernejši. Že v tem trenutku je z izobraževalnega vidika temeljnega pomena, da poskušamo narediti analizo prednosti in slabosti ter talentov.

Nazadnje projekcija postane bistveni in raziskovalni trenutek kinematografskega laboratorija, saj je posameznikovo ustvarjalno delo izpostavljeno javnosti. Pomembna je primerjava z zunanjostjo, da se na koncu zavemo, kakšna je bila skupna pot.

Delavnica kot vzvod za preprečevanje brezdomstva ogroženih mladih

Po naših izkušnjah so ljudje, ki obiskujejo delavnice za kreativno pisanje in kolektivno kinematografijo, v manjši zadregi pripovedovati svoje zgodbe, čeprav tovrstne delavnice sprva dojemajo kot igro.

Zato je lahko kino konkreten vzvod za razvoj misli, pa tudi orodje prilagajanja novi identiteti, katerega cilj je razrešiti nekatere čustvene vozle na nezavedni način. Je metoda preprečevanja, saj poskuša reševati brezdomstvo s spodbujanjem projektov, namenjenih mladim, za katere velja, da jim grozi deviantnost. Lahko pa je tudi način za spodbujanje in pospeševanje izhoda iz brezdomstva, ki omogoča predelavo, četudi delno, nekaterih travm, ki so jih utrpeli.

Ustvarjalna pot predstavlja trenutek rasti za posameznika, pa tudi za delovno skupino, ustvarjalnost pa prevzame pomembno družbeno vlogo osebnega opolnomočenja, ki lahko povzroči spremembe. Gre za izobraževalni, generativni in vključujoč proces, v katerem se posamezniki in skupnosti skupaj razvijajo z zavedanjem svojih virov in potencialov.

Version: IT

di Giulia Zennaro (Coop. Soc. REM)

In questa particolare fase storica in cui ci troviamo di fronte ad una società sempre più fluida e ibrida, dove la dimensione della collettività fa difficoltà a trovare spazio, emerge l’esigenza di sottolineare l’importanza della relazione intesa come cura dell’altro, soprattutto quando quest’ altro è rappresentato da persone distanti e ai margini che chiedono di sentirsi parte di qualcosa.

Se non lo facciamo, il rischio è di andare sempre più verso comunità composta da un insieme di soggettività chiuse che, sebbene abbiano fatto della comunicazione la propria essenza, si trovano in difficoltà quando devono empatizzare e ascoltare i bisogni degli altri. Chi opera a stretto contatto con la marginalità sa bene che l’ascolto è il primo passo per agganciare una persona verso un percorso di autonomia, ma molto dipende anche da quanto la risposta educativa riesce ad essere dinamica nell’interpretare il disagio, con strumenti e modalità nuove.

In questo senso, i laboratori di scrittura creativa e cinema collettivo – che la Cooperativa REM propone come buone prassi – rappresentano un linguaggio diverso, ma non per questo meno efficace all’interno delle proposte educative a sostegno delle persone senza dimora, perché permettono di sviluppare la creatività in un’ottica trasformativa di indagine di sé stessi, anche a partire dal racconto e dalla relazione con le storie degli altri.
Percorsi artistici di questo tipo non devono essere considerati secondari, ma in parte paralleli a tutti quei servizi necessari che caratterizzano il lavoro quotidiano dell’operatore sociale. Diventano parte integrante della progettualità pensata per la persona, nella misura in cui la aiutano a muoversi verso l’autonomia ripensando e ripercorrendo la propria storia in un contesto collettivo, informale e meno clinico-assistenziale. Generalmente la metodologia educativa dei laboratori si articola in tre fasi: (a) la scritturacreativa, (b) le riprese, (c) la proiezione, fermo restando che ciascun momento viene adattato alle esigenze e agli obiettivi del gruppo di lavoro.
Nella prima fase i partecipanti, che hanno come l’obiettivo quello di scrivere un elaborato audiovisivo di qualsiasi genere e natura, fanno emergere, confrontano ed esprimono i propri vissuti, sempre guidati e facilitati da un educatore/ psicologo, e da un filmmaker. Questa fase è molto delicata, ma altresì liberatoria e terapeutica, perché diventa un modo per parlare si sé, ma in un contesto creativo.

Una volta scritta la struttura del cortometraggio si pensa collettivamente a come realizzarlo. Qui l’elemento da sottolineare è la possibilità per ciascuno di scegliere autonomamente il ruolo a cui sente di appartenere di più. Il cinema, fortunatamente, è una modalità espressiva democratica che prevede il coinvolgimento di più persone in diversi ruoli. Per questo, anche la scelta di stare davanti alla telecamera (come attori) o dietro (come registi, microfonisti, ciacchisti, assistenti camera…ecc.) è riservata ai partecipanti, che saranno coinvolti nelle riprese ciascuno con le modalità che ritiene più opportune. Anche questo momento, dal punto di vista educativo, risulta fondamentale per provare a fare un’analisi di quali siano i propri punti di forza e debolezza e di quali siano i propri talenti. Infine, la proiezione diventa un momento sostanziale e di ricerca del laboratorio cinematografico, nella misura in cui si espone al pubblico il proprio lavoro creativo. Il confronto con l’esterno risulta importante affinché ci sia una presa di coscienza finale di quello che è stato il percorso fatto insieme.

Dalle esperienze con alcuni dei nostri utenti, nonostante si percepisca il laboratorio inizialmente come un gioco, e forse proprio per questo, ci si racconta, a volte, con meno imbarazzo, poiché parlando di questo o quel personaggio si parla in realtà di sé stessi.

Ad esempio un giovane ventenne a rischio devianza con una situazione personale e familiare poco chiara, segnalato dai servizi sociali perché scappato di casa, senza avere una reale alternativa abitativa. E’ stato inserito all’interno di un percorso di scrittura creativa e cinema collettivo insieme ad un gruppo di ragazzi della sua età. Dopo una serie di primi incontri iniziali in cui si percepiva il suo imbarazzo e la poca serietà con cui affrontava il laboratorio, a seguito di un’attività di brainstorming dedicata a decidere che storia si sarebbe voluta raccontare, ha cominciato ad esprimere il bisogno e il desiderio, non tanto di raccontare la sua storia, quanto piuttosto di far mettere lo spettatore – e quindi l’altro – nei suoi panni. Da quel punto, è iniziata, grazie alla facilitazione di un educatore, una delicata fase di scrittura in cui, piano piano, sono emersi piccoli traumi, ferite nascoste, ma anche momenti felici e situazioni serene. Il ragazzo ha iniziato a raccontare il mondo visto dai suoi occhi, con l’obiettivo di realizzare un video per far capire agli altri come si sentiva in quel momento, e questo gli ha permesso di riflettere sulle situazioni spiacevoli subite, ma anche su quali soluzioni avrebbe potuto mettere in campo per superarle e sanarle. In un breve colloquio fatto a fine esperienza ha detto: «Mi sono sentito libero, di rivivere le emozioni e i traumi vissuti, non è sempre stato facile, perché non sempre è facile capire le proprie emozioni, ma metterle per iscritto mi è servito a rendermi conto che alcune ferite devono essere ricucite non solo nascoste. Ma anche le ferite servono nella vita». Il ragazzo ha concluso il laboratorio, e questo già non è sempre scontato, ed è stato accompagnato nella sua richiesta di un’abitazione che si è rivelata, come spesso accade, un bisogno più complesso di definire la propria autonomia e identità personale, di staccarsi da alcuni affetti che non avevano avuto un ruolo positivo nella sua crescita.

Il cinema, quindi, può essere leva di sviluppo di pensiero ma anche strumento di adattamento verso una identità nuova, che punta a sciogliere alcuni nodi emotivi in maniera, a volte, inconsapevole. Si pone come metodo di prevenzione, nella misura in cui tenta di contrastare l’insorgenza del fenomeno dei senza dimora promuovendo progettualità dedicate a giovani considerati a rischio di devianza. Tuttavia, può essere un modo per incoraggiare e accelerare l’uscita dalla condizione di homelessness consentendo l’elaborazione, anche se parziale, di alcuni dei traumi subiti che hanno determinato l’insorgere della condizione stessa.

Il percorso creativo rappresenta, quindi, un momento di crescita per il singolo, ma anche per il gruppo di lavoro e la creatività assume un importante ruolo sociale di empowerment personale che può generare cambiamento. È un processo educativo generativo ed inclusivo in cui persona e comunità si sviluppano insieme alla consapevolezza delle proprie risorse e potenzialità, senza lasciare nessuno indietro e avendo cura dei bisogni di tutti.

Version: RO

Scrisul și artele vizuale

autor: fio.PSD

În această fază istorică particulară, în care ne confruntăm cu o societate din ce în ce mai fluidă și hibridă, în care dimensiunea comunității îngreunează găsirea spațiului, apare nevoia de a sublinia importanța relației înțelese ca grija pentru celălalt, mai ales dacă „celălalt” este reprezentat de oameni care trăiesc marginalizate și care cer să se simtă parte din ceva.

Riscul este de a merge din ce în ce mai mult către o comunitate compusă din persoane izolate care se află în dificultate atunci când trebuie să empatizeze și să asculte nevoile celorlalți, în ciuda importanței fundamentale a procesului de comunicare.
Specialiștii care lucrează în fiecare zi cu persoanele fără adăpost știu că ascultarea este primul pas pentru a conduce o persoană pe o cale a autonomiei, dar un factor cheie este reprezentat de capacitatea serviciului educațional de a înțelege disconfortul și de a folosi instrumente și metode noi.

În acest sens, atelierele de scriere creativă și cinema colectiv – pe care Cooperativa REM le desfășoară ca bună practică – reprezintă un alt limbaj și o propunere educațională în sprijinirea persoanelor fără adăpost. Atelierele dezvoltă creativitatea într-o perspectivă transformatoare a unei investigații intime, pornind de la istoria propriei persoane și de legăturile cu poveștile altora.

Drumurile artistice nu trebuie considerate secundare, ci paralele cu toate acele servicii necesare care caracterizează munca de zi cu zi a specialiștilor. Atelierele artistice devin parte integrantă a proiectului individualizat, în măsura în care ajută oamenii să se îndrepte spre autonomie regândind și regândind propria istorie într-un context colectiv, informal și mai puțin clinico-îngrijire.

Trei faze ale atelierelor
În general, metodologia educațională a atelierelor este împărțită în trei faze: (a) scriere creativă, (b) filmare, (c) screening. Fiecare moment este adaptat nevoilor și așteptărilor grupului de lucru.
În prima fază, participanții, care își propun să scrie un audiovizual pe hârtie de orice fel și natură, își scot, compară și își exprimă propriile experiențe, întotdeauna îndrumați și sprijiniți de un educator/psiholog și de un realizator de film.
Această fază este foarte delicată, dar și eliberatoare și terapeutică, deoarece reprezintă o modalitate de a vorbi despre gânduri intime într-un context creativ. Odată ce structura scurtmetrajului a fost scrisă, ne gândim în mod colectiv la cum să-l realizăm. Elementul de subliniat este posibilitatea participanților de a alege în mod liber rolul în care se simt mai confortabil. Cinematograful este un mod democratic de exprimare care implică oameni în diferite roluri. Chiar și alegerea de a sta în fața camerei (ca actori) sau în spatele (ca regizori, microfoniști, asistenți de camera… etc.) este decisă de participanți, care sunt implicați în filmări în modul în care se simt cel mai potrivit. . Chiar și în acest moment, din punct de vedere educațional, este fundamental să încercăm să facem o analiză a punctelor forte și a punctelor slabe și a talentelor.

În cele din urmă, proiecția devine un moment substanțial și de cercetare al laboratorului cinematografic, pe măsură ce munca de creație a cuiva este expusă publicului. Comparația cu exteriorul este importantă, astfel încât să existe o conștientizare finală a ceea ce a fost drumul parcurs împreună.
Atelier ca pârghie pentru prevenirea lipsei de adăpost a tinerilor aflați în risc
Din experiențele noastre, oamenii care participă la scrierea creativă și la corturile de cinema colectiv pentru a-și spune povestea cu mai puțină jenă, în ciuda faptului că inițial acest tip de atelier poate fi perceput ca un joc.

Așadar, cinematograful poate fi o pârghie pentru dezvoltarea gândirii dar și un instrument de adaptare către o nouă identitate, care are ca scop dizolvarea unor noduri emoționale în mod inconștient. Reprezintă o metodă de prevenire, în măsura în care încearcă să abordeze proiecte de promovare a persoanelor fără adăpost, dedicate tinerilor considerați cu risc de devianță. Cu toate acestea, poate fi o modalitate de a încuraja și accelera ieșirea din starea de lipsă de adăpost, permițând procesarea, chiar dacă parțială, a unora dintre traumele suferite.

Calea creativă reprezintă un moment de creștere pentru individ, dar și pentru grupul de lucru, iar creativitatea își asumă un important rol social de împuternicire personală care poate genera schimbare. Este un proces educațional, generativ și incluziv în care indivizii și comunitățile se dezvoltă împreună cu conștientizarea resurselor și potențialului, fără a lăsa pe nimeni în urmă și având grijă de nevoile fiecăruia.

Version: PT

Workshop de Escrita e Artes Visuais. Uma oportunidade para jovens em situação de sem-abrigo

Nesta fase histórica particular, em que nos deparamos com uma sociedade cada vez mais fluida e híbrida, onde a dimensão da comunidade dificulta encontrar espaço, surge a necessidade de enfatizar a importância da relação entendida como cuidar do outro, especialmente se o “outro” é representado por pessoas que vivem à margem e que pedem para se sentir parte de algo.

O risco é ir cada vez mais em direção a uma comunidade composta por pessoas isoladas que se encontram em dificuldade quando precisam ter empatia e ouvir as necessidades dos outros, apesar da fundamental importância do processo de comunicação.

Especialistas que trabalham diariamente com moradores de rua sabem que a escuta é o primeiro passo para conduzir uma pessoa a um caminho de autonomia, mas um fator chave é representado pela capacidade do serviço educacional de compreender o desconforto e utilizar novas ferramentas e métodos.

Nesse sentido, as oficinas de escrita criativa e cinema coletivo – que a Cooperativa REM realiza como boa prática – representam uma linguagem diferenciada e uma proposta educativa no apoio a moradores de rua. As oficinas desenvolvem a criatividade em uma perspectiva transformadora de uma investigação íntima, partindo da própria história de uma pessoa e dos vínculos com as histórias de outros.

Os caminhos artísticos não devem ser considerados secundários, mas paralelos a todos os serviços necessários que caracterizam o trabalho diário dos especialistas. As oficinas artísticas tornam-se parte integrante do projeto individualizado, na medida em que ajudam as pessoas a caminharem para a autonomia, repensando e refazendo sua própria história em um contexto coletivo, informal e menos clínico-assistencial.

Três fases das oficinas

Geralmente, a metodologia educacional das oficinas é dividida em três fases: (a) escrita criativa, (b) filmagem, (c) triagem. Cada momento é adaptado às necessidades e expectativas do grupo de trabalho.

Na primeira fase, os participantes, que pretendem escrever um trabalho audiovisual de qualquer tipo e natureza, trazem à tona, comparam e expressam suas próprias experiências, sempre orientados e apoiados por um educador/psicólogo e por um cineasta.

Essa fase é muito delicada, mas também libertadora e terapêutica, pois representa uma forma de falar sobre pensamentos íntimos em um contexto criativo. Uma vez que a estrutura do curta-metragem foi escrita, pensamos coletivamente em como fazê-lo acontecer. O elemento a destacar é a possibilidade de os participantes escolherem livremente o papel que se sentem mais à vontade. O cinema é uma forma democrática de expressão que envolve pessoas em diferentes papéis. Até mesmo a escolha de ficar na frente da câmera (como atores) ou atrás (como diretores, microfones, assistentes de câmera… etc.) . Ainda neste momento, do ponto de vista educacional, é fundamental tentar fazer uma análise dos pontos fortes e fracos e dos talentos.

Por fim, a exibição torna-se um momento substancial e de pesquisa do laboratório cinematográfico, à medida que o trabalho criativo de cada um é exposto ao público. A comparação com o exterior é importante para que haja uma consciência final de qual foi o caminho percorrido em conjunto.

Oficina como alavanca para prevenir a falta de moradia de jovens em risco

A partir de nossas experiências, as pessoas frequentam tendas de escrita criativa e cinema coletivo para contar sua história com menos constrangimento, embora inicialmente esse tipo de oficina possa ser percebido como um jogo.

Assim, o cinema pode ser uma alavanca para o desenvolvimento do pensamento, mas também uma ferramenta de adaptação a uma nova identidade, que visa dissolver alguns nós emocionais de forma inconsciente. Assume-se como um método de prevenção, na medida em que tenta combater a situação de sem-abrigo promovendo projetos dedicados a jovens considerados em risco de desvio. No entanto, pode ser uma forma de incentivar e acelerar a saída da condição de sem-abrigo permitindo o processamento, ainda que parcial, de alguns dos traumas sofridos.

O caminho criativo representa um momento de crescimento para o indivíduo, mas também para o grupo de trabalho e a criatividade assume um importante papel social de empoderamento pessoal que pode gerar mudanças. É um processo educativo, generativo e inclusivo em que indivíduos e comunidades se desenvolvem juntos com consciência de recursos e potencialidades, sem deixar ninguém para trás e atendendo às necessidades de todos.

Version: EL

Εργαστήριο για τη γραφή και τις εικαστικές τέχνες. Μια ευκαιρία για νέους που βιώνουν την έλλειψη στέγης

Σε αυτή τη συγκεκριμένη ιστορική φάση, στην οποία βρισκόμαστε αντιμέτωποι με μια ολοένα και πιο ρευστή και υβριδική κοινωνία, όπου η διάσταση της κοινότητας δυσκολεύει την εύρεση χώρου, προκύπτει η ανάγκη να τονιστεί η σημασία της σχέσης που νοείται ως φροντίδα για τον άλλο, ιδίως αν ο “άλλος” αντιπροσωπεύεται από ανθρώπους που ζουν στο περιθώριο και ζητούν να νιώσουν μέρος κάποιου πράγματος.

Ο κίνδυνος είναι να οδηγηθούμε όλο και περισσότερο προς μια κοινότητα αποτελούμενη από απομονωμένους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν δυσκολίες όταν πρέπει να συμπάσχουν και να ακούν τις ανάγκες των άλλων, παρά τη θεμελιώδη σημασία της διαδικασίας επικοινωνίας. 

Οι ειδικοί που εργάζονται καθημερινά με άστεγους γνωρίζουν ότι η ακρόαση είναι το πρώτο βήμα για να οδηγηθεί ένα άτομο προς την πορεία της αυτονομίας, αλλά ένας βασικός παράγοντας αντιπροσωπεύεται από την ικανότητα της εκπαιδευτικής υπηρεσίας να κατανοήσει τη δυσφορία και να χρησιμοποιήσει νέα εργαλεία και μεθόδους.

Υπό αυτή την έννοια, τα εργαστήρια δημιουργικής γραφής και συλλογικού κινηματογράφου – τα οποία ο Συνεταιρισμός REM συνεχίζει ως καλή πρακτική – αντιπροσωπεύουν μια διαφορετική γλώσσα και μια εκπαιδευτική πρόταση για την υποστήριξη των αστέγων. Τα εργαστήρια αναπτύσσουν τη δημιουργικότητα σε μια μετασχηματιστική προοπτική μιας οικείας έρευνας, ξεκινώντας από την ιστορία του ίδιου του ατόμου και τους δεσμούς με τις ιστορίες των άλλων.

Τα καλλιτεχνικά μονοπάτια δεν πρέπει να θεωρούνται δευτερεύοντα, αλλά παράλληλα με όλες εκείνες τις απαραίτητες υπηρεσίες που χαρακτηρίζουν την καθημερινή εργασία των ειδικών. Τα καλλιτεχνικά εργαστήρια γίνονται αναπόσπαστο μέρος του εξατομικευμένου σχεδίου, στο βαθμό που βοηθούν τους ανθρώπους να κινηθούν προς την αυτονομία, επανεξετάζοντας και ανατρέχοντας στην ιστορία τους σε ένα συλλογικό, άτυπο και λιγότερο κλινικο-φροντιστικό πλαίσιο.

Τρεις φάσεις των εργαστηρίων

Γενικά, η εκπαιδευτική μεθοδολογία των εργαστηρίων χωρίζεται σε τρεις φάσεις: (α) δημιουργική γραφή , (β) γυρίσματα, (γ) προβολή. Κάθε στιγμή προσαρμόζεται στις ανάγκες και τις προσδοκίες της ομάδας εργασίας.

Στην πρώτη φάση, οι συμμετέχοντες, οι οποίοι έχουν ως στόχο να γράψουν μια εργασία οπτικοακουστικού περιεχομένου οποιουδήποτε είδους και φύσης, αναδεικνύουν, συγκρίνουν και εκφράζουν τις δικές τους εμπειρίες, πάντα με την καθοδήγηση και την υποστήριξη ενός εκπαιδευτικού/ψυχολόγου και ενός σκηνοθέτη.

Αυτή η φάση είναι πολύ λεπτή, αλλά και απελευθερωτική και θεραπευτική, επειδή αποτελεί έναν τρόπο να μιλήσουμε για προσωπικές σκέψεις σε ένα δημιουργικό πλαίσιο. Μόλις γραφτεί η δομή της ταινίας μικρού μήκους, σκεφτόμαστε συλλογικά πώς θα την υλοποιήσουμε. Το στοιχείο που πρέπει να τονιστεί είναι η δυνατότητα των συμμετεχόντων να επιλέξουν ελεύθερα τον ρόλο που αισθάνονται πιο άνετα. Ο κινηματογράφος είναι ένας δημοκρατικός τρόπος έκφρασης που περιλαμβάνει ανθρώπους σε διαφορετικούς ρόλους. Ακόμα και η επιλογή να σταθούν μπροστά από την κάμερα (ως ηθοποιοί) ή πίσω από αυτήν (ως σκηνοθέτες, μικροφωνικοί, βοηθοί κάμερας … κ.λπ.) αποφασίζεται από τους συμμετέχοντες, οι οποίοι συμμετέχουν στα γυρίσματα με τον τρόπο που θεωρούν καταλληλότερο. Ακόμη και αυτή τη στιγμή, από εκπαιδευτική άποψη, είναι θεμελιώδες να προσπαθήσουμε να κάνουμε μια ανάλυση των δυνατών και αδύνατων σημείων και των ταλέντων.

Τέλος, η προβολή γίνεται μια ουσιαστική και ερευνητική στιγμή του κινηματογραφικού εργαστηρίου, καθώς το δημιουργικό έργο εκτίθεται στο κοινό. Η σύγκριση με το εξωτερικό είναι σημαντική, ώστε να υπάρχει μια τελική συνειδητοποίηση του ποια ήταν η πορεία που ακολουθήσαμε μαζί.

Το εργαστήριο ως μοχλός για την πρόληψη της έλλειψης στέγης των νέων που βρίσκονται σε κίνδυνο

Από τις εμπειρίες μας, οι άνθρωποι που παρακολουθούν σκηνές δημιουργικής γραφής και συλλογικού κινηματογράφου για να πουν την ιστορία τους με λιγότερη αμηχανία, παρά το γεγονός ότι αρχικά αυτό το είδος εργαστηρίου μπορεί να εκληφθεί ως παιχνίδι.

Ως εκ τούτου, ο κινηματογράφος μπορεί να αποτελέσει μοχλό ανάπτυξης της σκέψης, αλλά και εργαλείο προσαρμογής προς μια νέα ταυτότητα, η οποία αποσκοπεί στη λύση ορισμένων συναισθηματικών κόμπων με ασυνείδητο τρόπο. Αποτελεί μια μέθοδο πρόληψης, στο βαθμό που επιχειρεί να αντιμετωπίσει την έλλειψη στέγης προωθώντας προγράμματα αφιερωμένα σε νέους που θεωρούνται ότι κινδυνεύουν να παρεκκλίνουν. Ωστόσο, μπορεί να αποτελέσει έναν τρόπο ενθάρρυνσης και επιτάχυνσης της εξόδου από την κατάσταση της έλλειψης στέγης, επιτρέποντας την επεξεργασία, έστω και μερική, ορισμένων από τα τραύματα που έχουν υποστεί.

Το δημιουργικό μονοπάτι αντιπροσωπεύει μια στιγμή ανάπτυξης για το άτομο, αλλά και για την ομάδα εργασίας και η δημιουργικότητα αποκτά έναν σημαντικό κοινωνικό ρόλο προσωπικής ενδυνάμωσης που μπορεί να δημιουργήσει αλλαγές. Είναι μια εκπαιδευτική, γενεσιουργός και περιεκτική διαδικασία στην οποία τα άτομα και οι κοινότητες αναπτύσσονται από κοινού με επίγνωση των πόρων και των δυνατοτήτων, χωρίς να αφήνουν κανέναν πίσω ε φροντίζοντας για τις ανάγκες όλων.